Urząd Gminy Łysomice

• Gmina Łysomice  /  
• Informacja o gminie  /  

GMINA ŁYSOMICE

              Gmina Łysomice położona jest w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie ziemskim toruńskim, graniczy  z 200 tysięcznym miastem Toruniem od jego północnej strony. Powierzchnia administracyjna gminy wynosi  128 km² i obejmuje swoim zasięgiem 14 sołectw skupiających 23 miejscowości.  Zamieszkuje w niej 9485 mieszkańców (Ewidencja Ludności, 15.01.2015 r.).  Jest bardzo dobrze usytuowana względem najważniejszych tras komunikacyjnych kraju – autostrady A1, drogi krajowej nr 91 Gdańsk – Toruń – Łódź, drogi krajowej nr 10 Szczecin – Warszawa i nr 52 Poznań - Olsztyn  oraz dróg wojewódzkich nr 552 i 553. Na terenie gminy zlokalizowany jest węzeł autostradowy „Turzno”, do którego budowane są lokalne drogi dojazdowe.  Dobrze rozwiniętą infrastrukturę komunikacyjną zapewniają także linie kolejowe (Toruń – Malbork). W strukturze gospodarczej gminy dominuje rolnictwo, stanowiące główne źródło dochodów i utrzymania ludności, chociaż coraz bardziej zaczyna być widoczna przedsiębiorczość. W 2005 r. została utworzona w miejscowości Ostaszewo, Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna, skupiająca na swoim terenie wiele zakładów produkcyjnych. Obecnie są to m.in. U.M.C. Poland sp. z o.o., Sohbi, Boryszew Tensho Poland, Apator, Kreis Pack, Katarzynki Akcesoria Meblowe. Oprócz nich prężnie działają także: Producent Opakowań Tekturowych „STEX” w Wytrębowicach, Firma Transportowa „JARKPOL” i Salon samochodowy Mazda w Łysomicach, Boniek - Meble w Papowie Toruńskim, Tartak w Lulkowie i wiele innych. Na terenie Gminy Łysomice jest zarejestrowanych obecnie blisko 600 podmiotów gospodarczych. Edukacja dzieci i młodzieży do poziomu gimnazjalnego, odbywa się w placówkach gminnych. Dzieci od 3 do 5 lat mają do dyspozycji 2 pełnowymiarowe  przedszkola  ulokowane w Papowie Toruńskim i Łysomicach oraz 5 filii przedszkolnych. Natomiast edukacja szkolna odbywa się w Zespole Szkół nr 1 w Łysomicach i nr 2 w Turznie (podstawowa i gimnazjum) oraz w Szkole Podstawowej w Świerczynkach i Ostaszewie.

Bardzo aktywnie działają na terenie Gminy Łysomice organizacje pozarządowe: Stowarzyszenia: Odnowy Wsi Aktywnej, Ludowego Zespołu Sportowego „Mustang”, Rozwoju Gminy Łysomice, Kobiet Aktywnych, Rozwoju Sołectwa Gostkowo, Łysomickiej Młodzieży „Krok w przód”, Łysomickie Stowarzyszenie Markus, Klub HDK Ostaszewo, Fundacja Pro Futuro oraz Stowarzyszenie LGD „Ziemia Gotyku”, którego Gmina Łysomice jest Partnerem.  Głównym celem tych organizacji jest: wszechstronny rozwój wsi, krzewienie kultury fizycznej wśród dzieci, młodzieży i dorosłych,  przedsięwzięcia edukacyjne, organizacja szkoleń, itp.  Najbardziej znane jest Stowarzyszenie Odnowy Wsi Aktywnej, którego własnoręczne wyroby – rękodzieło artystyczne jest znane również poza granicami naszego regionu. Także Stowarzyszenie – Ludowy Zespół Sportowy „Mustang” ma długoletnie tradycje sportowe, a swoim uczestnictwem w imprezach sportowych promuje gminę Łysomice, daleko poza obszarami jej działalności. Do tych dwóch organizacji, pod względem działalności, dołączyło Stowarzyszenie Rozwoju Gminy Łysomice, znane głównie z realizacji projektów na rzecz gminy i społeczeństwa („Centrum Wspierania Przedsiębiorczości”, „Przedszkole marzeń” „Historia i tradycja regionu Lokalnej Grupy Działania Ziemia Gotyku”, „Pasje łączą pokolenia”, „Przedszkole marzeń II”, itp. Natomiast Stowarzyszenie Kobiet Aktywnych, które coraz bardziej aktywnie działa, współpracuje m.in. z 12 Kołami Gospodyń Wiejskich,  rozlokowanymi na terenie naszej gminy. Nie sposób pominąć działalności pięciu Ochotniczych Straży Pożarnych (OSP: Lulkowo, Papowo Toruńskie, Gostkowo, Kamionki Duże i Turzno), które są także organizacjami pozarządowymi. Wśród nich bardzo prężnie działa OSP Lulkowo i OSP Papowo Toruńskie należące do Krajowego Systemu Ratowniczo –Gaśniczego.

Należy także wspomnieć, że na terenie gminy a konkretnie w Piwnicach znajduje się Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Jest to największy ośrodek astronomii obserwacyjnej w Polsce. W Centrum znajduje się największy w Polsce 90- centymetrowy zwierciadlany teleskop optyczny Schmidta-Cassegraina oraz zbudowany w Polsce, trzeci co do wielkości w Europie, potężny 32 metrowy radioteleskop RT-4.

Ogromny rozwój Gminy Łysomice w ostatnich latach został doceniony w 2010 roku, gdzie w rankingu gazety „Wspólnota”, Gmina Łysomice pod względem sukcesu finansowego, ekonomicznego i infrastrukturalnego zajęła 7 miejsce w Polsce. Natomiast w Rankingu Zrównoważonego Rozwoju JST, nasza gmina znalazła się na 18 miejscu wśród 2479 jednostek samorządowych w Polsce.

HISTORIA

Opisując dzieje terenów obecnej Gminy Łysomice, zacząć należy od czasów najdawniejszych, cofając się nawet do prahistorii. Dowody na istnienie pierwszych osadników pochodzą już ze schyłkowego paleolitu, tj. ok. 10 tys.lat p.n.e. Przez kolejne lata, aż do przełomu ery archeologia dokonywała coraz to nowych odkryć,  a do najważniejszych z nich zaliczyć można odłupki kamienne oraz zbrojniki ze wspomnianego już paleolitu, a także kamienne topory związane z kulturą ceramiki wstęgowej, tj. ok. IV w p.n.e. Najważniejszego odkrycia archeologicznego dokonano na terenie Gostkowa  (ciałopalne groby, pochodzące z II lub III w naszej ery).

Pierwsze źródła pisane dotyczące miejscowości z terenu gminy pochodzą z okresu późnego średniowiecza, dokładnie z roku 1263. znajdujące się ówcześnie w Toruniu komturstwo krzyżackie w 1263 roku swoim zasięgiem obejmowało większość  miejscowości naszej Gminy, tj. Papowo, Gostkowo, Ostaszewo, Turzno i Tylice, które spełniały rolę wsi rycerskich, a także Lulkowo i Łysomice, stanowiące chłopskie wsie czynszowe. W następnych latach poszczególne miejscowości przechodziły kolejno w ręce polskich właścicieli. Wymienić należy kilku najbardziej znanych i zasłużonych: Donimirscy – właściciele Łysomic, Czarlińscy – właściciele Zakrzewka, Lipińscy, Kenzerowie – właściciele Lipniczek, Czapscy – właściciele Gostkowa oraz Działowscy i Zboińscy – właściciele Turzna.

W latach 1772-1795 na skutek rozbiorów, region dostaje się pod panowanie pruskie, gdzie pozostaje do roku 1914 (rozpoczęcie I wojny Światowej).

Lata międzywojenne to ciężki okres dla rozwoju wsi z powodu światowego kryzysu gospodarczego, jaki dosięgnął także  Polskę. Osadnictwo wiejskie pozostawało w stagnacji, o czym świadczy choćby fakt, że majątki naszych właścicieli ziemskich uległy zdecydowanemu zminimalizowaniu. W tym czasie podupadły największe dworki gminne: Łysomice, Turzno, Lipniczki.

Podczas, gdy region podnosił się z recesji, na Polskę spadła kolejna katastrofa w postaci II Wojny Światowej. Na tereny okolicznych wsi Niemcy wkroczyli 6.IX.1939 r. Po raz kolejny, tym razem doszczętnie, ograbione zostały majątki ziemskie, największe straty poniosła jednak ludność cywilna. W trakcie wojny hitlerowcy wymordowali ok. 100 osób z naszej gminy, liczba deportowanych do obozów zagłady lub obozów pracy nie jest bliżej określona.

Po wojnie Gmina Łysomice powstała w wyniku połączenia gromady Lulkowo oraz gromady Turzno. Początkowo siedziba władz gminnych mieściła się w Turznie, a w roku 1972 została przeniesiona do Łysomic.

NAJWAŻNIEJSZE ZABYTKI GMINY ŁYSOMICE

Najstarszy kościół naszej gminy znajduje się w Świerczynkach. Kościół gotycki pod wezwaniem Św. Janów pochodzi z XIII wieku. W kościele znajduje się cenna rzeźba gotycka z połowy XVI wieku.

W Papowie Toruńskim kościół gotycki pod wezwaniem Św. Mikołaja wzniesiony został w 1300 roku, natomiast pierwsza wzmianka została odnotowana w roku 1445.

Również pierwsza wzmianka na temat kościoła w Gostkowie też pochodzi z 1445 roku. Kościół gotycki pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny zbudowany został na przełomie XIII i XIV wieku a parafia została założona w XIII w.

W Turznie znajduje się dwuskrzydłowy pałac, gdzie starsze skrzydło pochodzi z początku XIX w., a młodsze z początków XX wieku. Obecnie pałac jest własnością Pana Rafała Predenkiewicza, który przekształcił ten budynek w hotel (Hotel – Pałac Romantyczny w Turznie). Ciekawostką tego miejsca jest to, że dwukrotnie w tym pałacu przebywał Fryderyk Chopin ( w roku 1825).

Także w Lipniczkach znajduje się dwór wzniesiony na przełomie XIX i XX wieku, za którym znajduje się park dworski, z którego w połowie XIX w. utworzono park krajobrazowy.

Ponadto zespoły pałacowo – parkowe znajdują się również w Łysomicach, Ostaszewie,  Tylicach, Lulkowie, Piwnicach, Różankowie i Kowrozie.

Na terenie gminy znajdują się także tereny objęte najwyższą formą ochrony prawnej przyrody. Takim terenem jest rezerwat „Las Piwnicki” skupiający na powierzchni 37 ha. 300-letnie dęby, 160 letnie sosny i inne zbiorowiska roślin leśnych. Ponadto na terenie gminy znajdują się pomniki przyrody w postaci różnego rodzaju głazów narzutowych i drzew znajdujących się pod ścisłą ochroną.

SZLAKI TURYSTYCZNE

WYPOCZYNEK

Przez naszą gminę przebiega pięć szlaków turystycznych: dwa piesze – zielony  i niebieski oraz trzy rowerowe. Pierwszy szlak pieszy, prowadzi od Torunia przez rezerwat „Las Piwnicki”, Świerczynki, Leszcz do Zamku Bierzgłowskiego z powrotem przez Olek i Barbarkę do Torunia. Łącznie szlak ten liczy 38 km.  Drugi szlak pieszy rozpoczyna się w Chełmży i kończy  w Ciechocinie, liczy 40 km. Przez gminę Łysomice  przechodzi nad Jeziorem Kamionkowskim. Natomiast pierwszy szlak rowerowy rozpoczyna się w Toruniu przy forcie IV i prowadzi do Młyńca, długość trasy wynosi 35 km. i  prowadzi przez Papowo Tor., Lipniczki, Gostkowo, Turzno i przez Ośrodek wypoczynkowy w Kamionkach Małych. Następny szlak rowerowy ma ponad 80 km. Rozpoczyna się w Toruniu i biegnie przez Wąbrzeźno i Radzyń Chełmiński do Grudziądza. Przez gminę Łysomice trasa przebiega w Różankowie, Piwnicach, Lulkowie, Łysomicach, Wytrębowicach i Ostaszewie. Ostatni szlak rowerowy prowadzi od Torunia do Kamionek Małych (jezioro kamionkowske).

Gmina Łysomice posiada na swoim terenie, malowniczo położone jezioro kamionkowskie o powierzchni 71,4 ha. Jezioro jest wykorzystywane na potrzeby rekreacji i wypoczynku świątecznego mieszkańców Torunia i gminy. Jezioro ma I klasę czystości wód. Nad jeziorem znajduje się ośrodek wypoczynkowy  z bogatą bazą gastronomiczno – handlową.   

„LAS PIWNICKI”

W odległości 7 km na północ od Torunia na terenie leśnictwa Piwnice w Nadleśnictwie Olek znajduje się rezerwat leśny „Las Piwnicki”. Na powierzchni 37,2 ha, wśród meandrującej Strugi Łysomickiej, chroniony jest las grądowy (300-letnie dęby) i inne zbiorowiska roślin leśnych.  W rezerwacie występuje bogata fauna. „Las  Piwnicki” występuje na terenie gminy Łysomice, która zajmuje obszar 128 km² .

Początki ochrony tego fragmentu lasu sięgają 1924 roku. Wówczas na polecenie ówczesnych władz wojewódzkich, wstrzymano eksploatację drewna z uwagi na pierwotny charakter fragmentów drzewostanu znajdujących się w obrębie leśnictwa Piwnice, a zasługujących na ochronę, jako zabytki przyrody.

Ówczesny wojewoda pomorski wydał to rozporządzenie pod wpływem interwencji prof. A. Wodniczki. Według profesora, obszar ten traktowany był jako obiekt chroniony już w okresie międzywojennym.

W 1921 roku las majątku Piwnice przeszedł w wyniku wywłaszczenia Niemca Meistera na własność Okręgowego Urzędu Ziemskiego w Poznaniu.

Całość wraz z obrębem leśnym Piwnice, na terenie którego położony był chroniony obecnie drzewostan dębowo-sosnowy, została oddana prywatnemu dzierżawcy Antoniemu Paluchowi.

W 1950 roku cały obręb leśny Piwnice włączony został do świeżo utworzonego nadleśnictwa państwowego Olek. Na mocy zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 25 sierpnia 1956 roku, „Las Piwnicki” został uznany za rezerwat przyrody. Drzewostany „Lasu Piwnickiego” stanowią cenny zabytek przyrody w małym stopniu zmieniony gospodarką człowieka. Ich wartość jest tym większa, że występują na ubogich piaskach luźnych i są świadectwem potencjalnych możliwości tych siedlisk. Charakteryzują się składem wielogatunkowym i piętrową budową pionową. Obszar ten, od dawna pozostający pod ochroną przedstawia niezwykle cenny obiekt badań przyrodniczych. Większość drzewostanów posiada strukturę piętrową, górne piętro tworzy sosna w wieku 150-200 lat i dąb 250-300 letni. W piętrze dolnym występuje dąb i grab.  

Rangę „Lasu Piwnickiego” podnosi jeszcze fakt jego korzystnego położenia w pobliżu ośrodka uniwersyteckiego, który posiada w Piwnicach budynek spełniający rolę stacji badawczej. Znajduje się tu także Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.  

*Dane pochodzą m.in. z monografii autorstwa Marka Pawłowskiego wydanej w 2003 r. „Gmina Łysomice od pradziejów do współczesności”.

GMINA ŁYSOMICE Z LOTU PTAKA